Stødle kyrkje


Christi hovudkyrkje, som den vart kalla frå gamalt, høyrde til garden Stødle, som ligg på den breie terrassen med fantastisk utsikt over fjorden og Etne-bygda.

 

På Stødle har det budd folk svært lenge, og det er gjort mange merkverdige funn som fortel om livet til folket i deira fritid og daglege gjeremål, om tru og kult både i heidensk og kristne tider.

Allereie i år 1000 finn vi Bjørn frå Studla om bord på skipet "Ormen Lange", der han kjemper for den kristne kong Olav Trygvasson i sjøslaget ved Svolder. Men i år 1030 var Erlend frå Gjerde i Etne, med dei som kjempa mot kong Olav Haraldsson – Heilag Olav - på Stiklestad, der kongen jo døydde.

Ikkje før Erling Ormsson blei bonde og hovding på Stødle på 11-hundretalet, reknar ein med at folk generelt hadde tatt til seg og gått over til kristendommen.

I 1153 drog Erling Kyrpingaormsson saman med Ragnvald Jarl av Orknøyene, på korstog til Det heilage land. På dette korstoget fekk han eit kutt over halsen som gjorde at han fekk tilnamnet Erling Skakke.

Erling Kyrpingaormson var gift med Kristin, dotter av kong Sigurd Jorsalfarar, så kalla fordi han og hadde gjort ein tur til Jerusalem, den heilage byen. Kristin fekk sonen Magnus som i 1163, berre fem år gamal, blei krona som konge i Noreg. Han var konge i 20 år. Ifylgje tradisjonen fekk Erling Skakke  bygd eit privat kapell på terrassen på Stødle. Kyrkja blei bygd av stein frå området rundt, men med hjørne og rammer av kleberstein, elles utan nokon "arkitektonisk utsmykking", som det heiter i gamle fråsegn.

Arkitekturen, deriblant bogar og søyler, fortel oss at kyrkja er frå før 1200. I nokre av klebersteinane er det også funne gamle runer rissa inn.

Ca 1650 blei kyrkja utvida. Den gamle steinkyrkja blei kor, medan tilbygget blei nytt kyrkjeskip. Det gamle koret blei sagt å være i så dårlig stand at det ikkje ville være verdt kostnadane å reparere det, så det blei gitt til den ærverdige sokneprest Camstrup og hans etterkommarar til gravstad. I 1825 har tydelegvis biskop Neumann vitja kyrkja. Han kallar det gamle koret "en fantastisk ruin". Men - i 1872 er koret likevel blitt restaurert.

Ein stor storm herja i 1673, og i fylgje ein rapport frå 1686, var kyrkja i svært dårleg stand. I 1698 var det naudsynt å foreta nokre store reparasjonar. Mellom anna blei kyrkja pryda med bilete i barokk stil. 

I ei oversikt over inventar gjort i 1662, høyrde det til kyrkja ein kalk og diskar av sølv, to lysestakar av messing og eit messingfat til døypefonten. I 1702 gav oberstløytnant Montagne de Lillienskiold på Handeland, Fjelberg, ei messinglysekrone til kyrkja.

Etter at eineveldet var innført i Danmark-Noreg i 1660, tok den dansk-norske kongen i eige både kyrkjer og kyrkjelege eigedomar. Men for å skaffe pengar selde sidan kong Fredrik IV alle kyrkjene til private. Oberst Tuchsen, kommandanten på Bergenhus Fort, kjøpte i 1724 alle dei tre kyrkjene i Etne.

Til kyrkja høyrde det fleire landeigedommar som oppsittarane måtte betale avgifter for. I tillegg hadde kyrkja 37 kyr som i si tid var gjevne av folk som takk for kyrkjebøn og sjelemesser. Desse kyrne lånte kyrkja ut til bøndene i samfunnet for omtrent ein skilling per ku per år.

I 1859 kjøpte Etne kommune kyrkja. Då trong kyrkja på ny store reparasjonar på både eksteriør og interiør i kyrkja. Dessverre var det ikkje tidens ånd å sjå med vørdnad på det gamle. Dermed braut dei ned og fjerna edelt inventar, ofte blei materiala brukt til andre føremål.  Gamle bilete og andre dekorasjonar blei overmåla.

Hausten 1878 fekk kyrkja nytt tårn etter at dette hadde falle ned i ein storm i 1722. Pengar var samla inn av ein kvinneforeining. Teikningar var gjevne av gardbrukar Thorleif Gravelsæter og byggmeister var Ole Bjørnson Enge. Tårnet var tekt med sponfliser som var kokte i koparnitrat, på toppen ei koparkule med den gamle hanen, som før stod på taket fremst på kyrkja. Heile tårnet kosta kr. 1000,-. Først i 1924 vart det lagt heller på tårntaket, men alt før 1700 vart det lagt teglstein på taket elles på kyrkja. 

Kyrkjeklokkene er frå mellomalderen og er l meter i diameter. Det vert fortalt at kongen ville ha klokkene til København for å støypa dei om til kanoner. Men då dei skulle sigla forbi Røynesnes, bar vinden imot, og dei måtte gjera vendereis. Klokkene skulle vera i Stødlekyrkja!

Under den store restaureringa i åra 1957/58, klarte likevel konservator Olav Seter å fjerne tjukke lag med nyare maling og panel, slik at dei gamle bileta og inskripsjonane på ny blei synlege. Ein del av det som var blitt brote ned og fjerna, blei spora opp og brakt attende til sin rettmessige plass. Preikestolen hadde vore dekka med fleire lag med nyare maling. No kan ein på ny sjå sitat frå Bibelen og mykje fin pynt i barokkstil. Men av dei gamle fresco-dekorasjonane på veggen i koret kunne berre spreidde rester bli funnet under tjukke lag av kritt.

Heile frontveggen på galleriet hadde vært overmåla med ein einsfarga maling, og var blitt brukt som skiljevegg i koret. No blei det restaurert og sett på sin rette plass. Den gamle katekismetavla frå 1636, med skriftemål og Paternoster, Herrens bønn, var brukt som benk for kyrkjetenar. No blei også dette reparert og sett opp på nordveggen i koret.

Krossen med den sigrande Kristus er laga av kunstnaren T. Moseid, og glasmaleriet med den lidande Kristus i austveggen er laga av B.Greve, og er datert 1958. Kyrkja har eit pnevmatisk orgel frå 1962.

 

Tilbake